Geïntegreerde lerarenopleiding
Effectief leraren opleiden betekent dat aanstaande leraren die vaardigheden verwerven die
nodig zijn om het leren van leerlingen te bevorderen. Daarvoor is nodig dat zij optimaal
gelegenheid krijgen om zich voor te bereiden op het lesgeven en achteraf op hun
praktijkervaringen te reflecteren. Hiervoor is de bekende “reflectiecirkel” van prof. dr. Fred
Korthagen en zijn didactiek van het realistisch opleiden bedoeld.
Effectief en reflectief leren in de lerarenopleiding vraagt om expliciete opleidingsdoelen, die
wetenschappelijk zijn onderbouwd en geconcretiseerd in een samenhangend curriculum. Zo’n
“geïntegreerde lerarenopleiding” is mogelijk via een doordachte afstemming tussen
verschillende soorten studieonderdelen: vakstudie; mondelinge en schriftelijke taalbeheersing;
algemene didactiek; vakdidatiek; stages en afstudeerproject.
Samenhang in het curriculum is te bereiken door afstemming tussen praktijk en theorie, dat
wil zeggen door:
regelmatige afwisseling tussen perioden waarin praktisch oefenen resp. inhoudelijke
studie en verdieping centraal staan,
gelegenheid om te bestuderen wat voor uitwerking het eigen onderwijsgedrag op de
leerlingen heeft (vgl. Verbeeldend Leren door Leraren),
samenwerking en feedback, zowel in plenaire als in kleine groepen en
begeleiding zowel in de school als in het opleidingsinstituut.
Het is niet zo dat “praktijk” alleen in de school aan bod komt en “theorie” alleen in het
opleidingsinstituut, integendeel. In een effectieve lerarenopleiding gaan oefenen en studeren op
beide plekken samen. Waar het om gaat is dat het leren plaats vindt in opeenvolgende cycli van
studeren en lessen voorbereiden, die vervolgens uitvoeren en kritisch terugblikken op de
opgedane praktijkervaringen. Daartoe moet het curriculum cyclisch geprogrammeerd zijn, zodat
inductief en deductief leren elkaar afwisselen en aanvullen. Leren van praktijkervaringen en
leren door theoretische studie gaan elkaar dan versterken.
Met mijn promotieonderzoek heb ik aangetoond dat opleiden volgens de bovenstaande
principes leidt tot meer gevarieerde en activerende vormen van lesgeven in de beroepspraktijk.
Het wetenschappelijke artikel hierover Can Teacher Education Make a Difference?
werd onderscheiden met de Exemplary Research Award van de American Educational Research
Association (AERA). Zie ook mijn keynote lezing voor de Noorse Onderzoeksraad.
De uitkomsten van dit onderzoek zijn in praktijk gebracht in het geïntegreerde curriculum dat
onder mijn inhoudelijke verantwoordelijkheid is ingevoerd in de tweedegraads
lerarenopleidingen in Gelderland. Hier is voor het eerst in Nederland de lio-stage ingevoerd.
Uit dit ontwikkelwerk is mijn handboek Voor de klas voortgekomen.